Hội Lim: Điểm đến thân thiện và hấp dẫn

Theo bà Nguyễn Thị Hào, Phó Chủ tịch UBND huyện Tiên Du, Trưởng Ban Chỉ đạo lễ hội vùng Lim xuân Giáp Thìn 2024, lễ hội diễn ra trong 2 ngày 21-22/02/2024 (tức ngày 12 và 13 tháng Giêng năm Giáp Thìn) tại 3 xã thuộc tổng Nội Duệ xưa, nay là thị trấn Lim, xã Nội Duệ và xã Liên Bão, trong đó trung tâm lễ hội là núi Hồng Vân (núi Lim) thị trấn Lim.

Ban Tổ chức khuyến khích các điểm hát quan họ dùng nhạc cụ dân tộc, không hát nhạc mới, hát chèo, hát văn nhảy đồng, các loại nhạc khác không phù hợp.

Đồng thời, các hoạt động văn hoá văn nghệ, hát quan họ, các trò chơi dân gian mang lại không khí thi đua sôi nổi, cổ vũ động viên Nhân dân đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, tích cực lao động, sản xuất, thực hiện hoàn thành các nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2024.

Theo chương trình, lễ hội vùng Lim bắt đầu từ sáng ngày 21/02 với nghi thức dâng hương tại chùa Hồng Ân, lăng Tướng công Nguyễn Đình Diễn trên đồi Lim. Vào ngày 22/02, tiến hành rước sắc từ đình làng Đình Cả sang đình làng Lộ Bao và tế lễ dâng hương theo nghi thức truyền thống tại các đình, đền, chùa ở các làng thuộc xã Nội Duệ, xã Liên Bão, thị trấn Lim. Song song với phần lễ, phần hội diễn ra tại trung tâm đồi Lim và khu vực hồ điều hòa Vân Tương với các nội dung như: hát đối đáp quan họ, hát canh quan họ, đu tiên, vật truyền thống, bịt mắt bắt dê, đập niêu, múa rồng, múa lân, thi tổ tôm điếm, thư pháp, hội thơ…

Đáng chú ý, hội Lim năm nay thu hút sự tham gia giao lưu của một số nhóm, câu lạc bộ hát quan họ đến từ thành phố Hồ Chí Minh, thủ đô Hà Nội, Thái Nguyên…

Dân ca quan họ Bắc Ninh là hình thức hát giao duyên giữa các liền anh, liền chị - một trong những làn điệu dân ca tiêu biểu của vùng châu thổ sông Hồng. Những liền anh trong trang phục truyền thống khăn xếp, áo the và những liền chị duyên dáng trong bộ áo mớ ba, mớ bẩy, đầu đội nón thúng quai thao, cùng nhau hát đối những câu ca mộc mạc, đằm thắm, cách hát theo lối truyền thống không cần nhạc đệm mà vẫn đầy chất nhạc, thể hiện nét văn hóa tinh tế của người hát quan họ.

Người xưa quan niệm nghệ nhân hát quan họ là những người có kỹ năng hát “vang, rền, nền, nẩy” điêu luyện, thuộc nhiều bài, nhiều “giọng” quan họ. Họ chính là những bậc thầy dân gian thực hành việc sáng tạo, lưu giữ và trao truyền vốn di sản quý báu đó cho các thế hệ mai sau nên rất xứng đáng được tôn vinh.

Trao đổi với báo chí ngày 21/2 quanh câu chuyện liên quan tới “thướng tiền” trong lúc anh hai, chị hai hát trên thuyền rồng bên ao làng, trước cửa chùa, hát bên mái đình ngửa nón quai thao mời trầu, nghệ sĩ ưu tú Xuân Mùi, nguyên Phó Giám đốc Nhà hát dân ca quan họ Bắc Ninh chia sẻ: Nói liền anh, liền chị “ngửa nón xin tiền” là chưa đúng với bản chất. Việc thướng hay thưởng tiền không phải ai đó mới nghĩ ra mà cái này là mỹ tục đã có truyền thống từ lâu trong văn hóa dân gian của người Việt.

Chơi quan họ có 2 cách là chơi và đi hát quan họ. Hát quan họ là đặt cọc mà hát giờ với nhau, còn chơi quan họ là chỉ hát, ai đưa tiền cho thì tùy thích, chứ không đặt vấn đề. Bây giờ, những người mến quan họ mà đưa tiền thì người hát cũng không từ chối. Nếu họ đang hát ở dưới thuyền mà mọi người đưa tiền sẽ dễ rơi xuống nước, nên người quan họ thường đưa nón ra nhận chứ không phải là xin tiền.

“thướng” tiền là từ dân gian, nói cách khác đây là từ thưởng nhưng nghe cao sang hơn. "Việc “thướng tiền” của người nghe là tùy tâm, không phân biệt mệnh giá. Một người lao động nghệ thuật một người thướng tiền, điều đó cũng thể hiện tấm lòng của người yêu làn điệu dân ca quan họ.

Người Bắc Ninh vốn trọng chữ tình, người Bắc Ninh vốn trọng giao duyên. Tình nghĩa “chạ anh, chạ em” của người quan họ nghìn đời nay vẫn giữ nguyên giá trị. Xuân đến, người quan họ tạm gác việc nhà, việc đồng áng, sản xuất để đón bạn đến hát hội vui xuân cho tàn canh, mãn vó. Người quan họ hát để diễn tả tình yêu cuộc sống, tình yêu lứa đôi, đối đáp với nhau vì nghĩa, nể nhau vì tài chứ đâu phải vì cuộc sống khó khăn mà “ngửa nón xin tiền”".

Dân ca quan họ là kết tinh những giá trị văn hóa đặc sắc, tinh túy nhất của người Kinh Bắc, nhất là sau khi quan họ Bắc Ninh được UNESCO công nhận di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại (ngày 30/9/2009 tại kỳ họp lần thứ 4 của Ủy ban Liên chính phủ theo Công ước 2003) thì loại hình này dường như đi sâu hơn vào cuộc sống của người dân, trở thành lẽ sống, gần gũi, tự nhiên như việc ăn uống mỗi ngày.

Bởi vậy, mỗi người con vùng Kinh Bắc đều hiểu, biết, trân quý và muốn đóng góp một phần công sức của mình vào việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị tốt đẹp của quan họ để mãi trường tồn./.